Ngày 20 tháng 5, 賴清德 (Lại Thanh Đức) nhậm chức Tổng thống mới của Đài Loan, ngay sau bài phát biểu nhậm chức của ông, Trung Quốc đã tiến hành cuộc tập trận quân sự bao vây Đài Loan. Bài viết này sẽ phân tích mối quan hệ Trung Quốc - Đài Loan đang căng thẳng thông qua bài phát biểu nhậm chức của Tổng thống Lại và phản ứng của Trung Quốc.

Bài phát biểu nhậm chức của Tổng thống Lại nhìn chung nằm trong dự đoán, nhưng nội dung bài phát biểu cho thấy rõ "xu hướng độc lập" của ông. Tất nhiên, Tổng thống Lại thừa kế đường lối cơ bản của chính phủ Thái Anh Văn, trong bài phát biểu, ông không sử dụng bốn chữ "Đài Loan độc lập". Đây là sự nhượng bộ tối thiểu đối với Trung Quốc và là sự thận trọng để không cung cấp lý do cho việc sử dụng vũ lực.

Tuy nhiên, trong bài phát biểu của ông, từ "Đài Loan" xuất hiện tới 77 lần, trong khi "Trung Hoa Dân Quốc", quốc hiệu chính thức của Đài Loan, chỉ xuất hiện 9 lần, "Trung Hoa Dân Quốc Đài Loan" chỉ xuất hiện 3 lần. Đối với Tổng thống Lại, người có "xu hướng độc lập", từng phát biểu trong cuộc tranh luận truyền hình trước cuộc bầu cử tổng thống rằng "Trung Hoa Dân Quốc là tai họa" (theo lời giải thích của chính ông, đó là lời nói nhầm "Hiến pháp Trung Hoa Dân Quốc là tai họa"), càng sử dụng nhiều từ "Đài Loan", ông càng tốt, càng sử dụng ít từ "Trung Hoa Dân Quốc", ông càng tốt.

Tất nhiên, lãnh thổ mà tổng thống Đài Loan hiện nay cai trị không bao gồm Trung Quốc đại lục, là lãnh thổ cai trị ban đầu của "Trung Hoa Dân Quốc" được thành lập sau Cách mạng Tân Hợi năm 1912, mà chỉ giới hạn ở Đài Loan, quần đảo Bành Hồ, Kim Môn và Mã Tổ. Do đó, trong bài phát biểu nhậm chức của cựu tổng thống Mã Anh Cửu của Quốc Dân Đảng vào năm 2008 và 2012, từ "Đài Loan" xuất hiện nhiều hơn "Trung Hoa Dân Quốc", và điều tương tự cũng xảy ra trong bài phát biểu nhậm chức của cựu tổng thống Thái Anh Văn vào năm 2012 và 2016.

Tuy nhiên, có một điểm khác biệt quyết định trong cách sử dụng thuật ngữ của cựu tổng thống Thái, cựu tổng thống Mã và Tổng thống Lại. Đó là phần liên quan đến mối quan hệ với Trung Quốc (ở đây, "Trung Quốc" thường đề cập đến Trung Quốc đại lục, không bao gồm Đài Loan, như người Nhật sử dụng). Trong cả hai bài phát biểu nhậm chức, cựu tổng thống Thái không sử dụng từ "Trung Quốc" và thay vì "Trung đại", bà sử dụng từ "Lưỡng án" (ám chỉ hai bờ eo biển Đài Loan) để chỉ mối quan hệ giữa Trung Quốc và Đài Loan, và "Mối quan hệ Trung đại" được gọi là "Mối quan hệ Lưỡng án". Cựu tổng thống Mã Anh Cửu cũng sử dụng "Đại lục" cho "Trung Quốc" và "Lưỡng án" cho "Trung đại".

Tuy nhiên, Tổng thống Lại đã sử dụng từ "Trung Quốc" như người Nhật sử dụng. Đây là hành vi không thể tha thứ đối với chính quyền Đảng Cộng sản Trung Quốc. Đối với Trung Quốc, Đài Loan là một phần của Trung Quốc, mặc dù không do Đảng Cộng sản Trung Quốc cai trị. Khi Tổng thống Lại sử dụng "Trung Quốc" để chỉ nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, Trung Quốc không thể hiểu theo cách nào khác ngoài việc tuyên bố "Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa = Trung Quốc và Đài Loan là một phần của Trung Quốc".