Son zamanlarda Toyota Otomotiv'in 60 yaşında emekli olan çalışanları 70 yaşına kadar yeniden işe alma politikasını genişleteceği haberi Japonya'da büyük bir yankı uyandırdı. Toyota zaten 65 yaşına kadar yeniden işe alma sistemini yürürlüğe koymuştu ancak 65 yaşından sonra istihdam sadece istisnai olarak bazı çalışanlar için geçerliydi. Şirket, tüm mesleklerde 70 yaşına kadar çalışılabilecek bir sistem kurarak bu politikayı genişletti.

Nitori Holdings de Temmuz ayından itibaren mevcut 65 yaşındaki yeniden işe alma sınırını 70 yaşına yükselterek dikkatleri üzerine çekti. Ancak bu haberlerin haber olması biraz garip. Çünkü zaten Yaşlı Çalışanlar İstihdamı Güvencesi Yasası (Yaşlılar Yasası) uyarınca 65 yaşına kadar "istekli tüm çalışanları istihdam etmek" zorunluydu ve 2021 Nisan'ında yapılan Yaşlılar Yasası değişikliğiyle 70 yaşına kadar istihdam fırsatını sağlamak şirketlerin çabalarıyla mümkün hale geldi. Yasanın yürürlüğe girmesiyle birlikte birçok büyük şirket 70 yaşına kadar yeniden işe alma sistemini kurduğundan Toyota, bu konuda biraz geç kalmış gibi görünüyor.

Ayrıca, kıdemli çalışan istihdamında emeklilik yaşının uzatılması değil de yeniden işe alınması söz konusu olduğunda, genellikle düzenli çalışan statüsünden yeniden işe alınma statüsüne, yani geçici çalışana dönüşüm söz konusu oluyor. Bu aşamada maaşlarda önemli düşüşler de yaşanabiliyor.

Yaşlı çalışan istihdamını çevreleyen Japon şirketlerinin yaklaşımlarının "ikili bir yapıya" büründüğü gerçeğini daha ayrıntılı olarak inceleyelim.

**65 Yaşından Sonra "Şirket Seçebilir"**

Yaşlılar Yasası'nda 70 yaşına kadar istihdam fırsatını sağlamak, çabalar ile mümkün hale getirilse de 65 yaşına kadar "istekli tüm çalışanları istihdam etmek" zorunluluğunun aksine, 65 yaşından sonra şirketler belirli kriterler uygulayarak yeniden işe alma konusunda karar verebiliyor. Toyota da "yüksek düzeyde bilgi ve beceriye sahip ve iş yerinde sürekli olarak çalışmasını beklediğimiz çalışanlar" için bu sistemi uygulayacağını açıkladı. Yani, 1) yüksek düzeyde bilgi ve beceriye sahip olmak, 2) iş yerinde ihtiyaç duyulması, bu iki kriteri karşılamayanlar yeniden işe alınmayabilir.

Öte yandan, büyük şirketlerin arasında sağlıklı oldukları sürece 65 yaşına kadar olduğu gibi, prensip olarak isteyen herkesi yeniden işe alan şirketler de az değil. Bu açıdan bakıldığında, Toyota'nın 70 yaşına kadar yeniden işe alma sistemi, yalnızca yasanın en düşük standartlarını karşılamak amacıyla oluşturulmuş olabilir.

**Yeniden İşe Alınan Çalışanlar "İşini Bitirmiş Kişiler" Olarak mı Kabul Edilmeli?**

Japonya toplumunda, yaşlı çalışan istihdamına ilişkin farkındalık hala yetersiz. Özellikle emeklilik yaşından sonra yeniden işe alınan çalışanlar "işini bitirmiş kişiler" olarak kabul edilebiliyor ve bu durum kıdemli çalışanların potansiyelini ve değerini tam olarak görmeyi engelleyebiliyor.

Kıdemli çalışanlar zengin deneyimleri ve uzmanlıkları sayesinde organizasyonlara büyük katkılar sağlayabilir ve genç kuşaklar için değerli birer mentor olabilirler. Şirketler, yaşlı çalışan istihdamı yoluyla farklı yaş gruplarından gelen yetenekleri elde edebilir ve organizasyonlarının canlılığını artırabilirler. Bunu hatırlamak önemlidir.

Japonya toplumunda yaşlı nüfus giderek artıyor ve kıdemli çalışan istihdamı giderek daha önemli bir görev haline gelecek. Şirketler, kıdemli çalışanların değerini fark etmeli ve yeteneklerini en iyi şekilde kullanabilmek için çaba göstermelidir.